අපේ ගමනේ ගොඩක්ම සුන්දර කොටස වන හතරවෙනි කොටස පටන් ගන්නයි අපි මේ ලෑස්ති වෙන්නෙ. හැටන් වලින් ගමන් ආරම්භ කරන අපිට වැඩි දුරක් යන්න කලින්ම විශේෂිත ස්ථානයක් හමුවෙනවා. ඒ ලංකාවේ දිගම බිම්ගෙය වන හැටන් “සිංගිමලේ” බිම්ගෙයයි. උඩරට දුම්රිය මාර්ගයේ හමුවන 14 වෙනි බිම්ගෙය වන මෙය දිගින් අඩි 1835ක් වෙනවා.
ඉන්පසු දුම්රිය මග දිවෙන්නේ විශාල තේ වතු මැදින්ය. ඒවා මැදින් අපි මීලඟට ලඟාවෙන්නේ කොටගල නගරයටයි. වතුකරයේ ජනතාව නියෝජනය කල සුප්‍රසිද්ධ දේශපාලන නායකයෙකු වූ සෞම්‍යමූර්ති තොණ්ඩමාන් මහතාගේ ගම් පෙදෙස වන්නේ මෙම කොටගල නගරයයි, එතුමාගේ 80වැනි ජන්ම දිනය වෙනුවෙන් ඉදිවූ විශාල තොරණක් කොටගල දුම්රිය හරස් මාර්ගය අසල දැකිය හැක. කොටගල පසු කරන අපට මීලඟට හමුවන්නේ ශාන්ත ක්ලෙයාර් වතුයායයි. දුම්රිය මාර්ගයේ වම් පසින් අලංකාර ශාන්ත ක්ලෙයාර් දිය ඇල්ල දර්ශනය වන්නේ මෙම ස්ථානයේදීය.
එම ප්‍රදේශය පසු කරමින් තලවකැලේට ලඟාවෙන අපට ඉහල කොත්මලේ ජල විදුලි ව්‍යාපෘතියේ දැවැන්ත ඉදිකිරීම් ද දක්නට ලැබේ. තලවාකැලේ දුම්රිය පල අගනුවර සිට සැතපුම් 115ක් දුරින් පිහිටන අතර මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 3935ක උසින් පිහිටයි. තලවකැලේ දුම්රිය පල පසුකරනවාත් සමග දුම්රිය මාර්ගය කොත්මලේ ඔය මතින් දිවේ. තලවාකැලේට පසුවද දුම්රිය මග දිවෙන්නේ ගව්ගණනක් ඈතට විහිදුණු තේ වතු මැදිනි. තලවාකැලේ සිට සැතපුම් පහක් ගිය කල වටගොඩ දුම්රිය ස්ථානයට ලඟාවේ. මෙම ප්‍රදේශයේදී ගල්බොඩ – රොසැල්ල අතර ප්‍රදේශයටත් වඩා ඉතා තියුණු වංගු දක්නට ලැබේ. වටවල, රොසැල්ල සහ වටගොඩ වැනි දුම්රිය ස්ථානවල විශේෂය වන්නේ එම දුම්රිය ස්ථාන ගොඩනැගිලි බ්‍රිතාන්‍ය ගොඩනැගිලි නිර්මාණ ශිල්පයට අයත් පැරණි ගොඩනැගිලි වීමයි. වටගොඩ සිට තවත් සැතපුම් 3ක් ඈතින් ඇති “ග්‍රේට් වෙස්ටර්න්” දුම්රිය ස්ථානයේද මෙවැනිම ඉතා අලංකාර වූ ගොඩනැගිල්ලක් පැවති නමුදු 1987-1989 භීෂණ සමයේදී අන්තවාදීන් විසින් “ග්‍රේට් වෙස්ටර්න්” නාමය බටහිර අධිරාජ්‍යවාදයේ සංකේතයක් ලෙස දුටු නිසා එම ගොඩනැගිල්ල ගිනිතබා විනාශ කරන ලද යැයි කියනු ලැබෙ.
ග්‍රේට් වෙස්ටර්න් සිට ඉදිරියට ගමන් කරන අප රදැල්ල උප දුම්රිය පල පසුකරමින් පැමිණෙන්නේ උඩරට දුම්රිය මාර්ගයේ වැදගත් දුම්රිය ස්ථානයක් වන නානුඔයටයි. නුවරඑලිය නගරයට ආසන්නතම දුම්රිය ස්ථානය වන මෙහි සිට නුවර-එලිය දක්වා වූ බස් රථ සේවයක් ඇත්තේ දුම්රිය ලඟාවීම්වලට අනුරූපවය. කොළඹ සිට සැතපුම් 128ක් දුරින් පිහිටා ඇති මෙම දුම්රිය ස්ථානයට මුහුදු මට්ටමේ සිට ඇති උස අඩි 5291කි. අතීතයේදී මෙම ස්ථානයෙන් ආරම්භව නුවරඑලිය, කඳපොල හරහා රාගල දක්වා දිවුණු උඩපුස්සැල්ලාවව දුම්රිය මාර්ගය නමින් හැඳින්වුනු අඩි 2 1/2 පටු දුම්රිය මාරගයක් විය. දෙවන ලෝක යුධ සමයේදී මෙය නඩත්තු කිරීම අපහසු වූ බැවින් මාර්ගය ගලවා දැමූ අතර අවාසනාවට මෙන් නැවත මාර්ගය ඉදිවීමක් සිදු නොවුණි. එම දුම්රිය මාර්ගයේ දුම්රිය එන්ජිමකට හෝ මැදිරියකට ආපදාවක් වූ විට අළුත් වැඩියාව සඳහා කොළඹ දක්වා ගෙනයාමට පටු දුම්රිය මගක් නොවූ නිසා ඒවා ගෙනයාමට විශේෂිත පුළුල් මාර්ග ගැල් තිබූ බව සඳහන් වේ.
නානුඔයෙන් පිටත්වන අප තව තවත් ඉහලට ගමන් කරයි. පැරකුම්පුර නම් කුඩා දුම්රිය ස්ථානයක් පසු කරමින් ගමන් කරන අප මීලඟට ලඟාවන්නේ අඹේවෙලටයි. එය කොළඹ සිට සැතපුම් 137ක් හා මුහුදු මට්ටමින් අඩි 5995ක් උසින් පිහිටි දුම්රිය පලකි. පැරකුම්පුර හා අඹේවෙල අතරදී දුම්රිය මාර්ගයේ ගමන් කරන කෙනෙකුට පමණක් දර්ශනය වන සුන්දර ඇල්ජින් දිය ඇල්ල දැකගත හැකිය. නානුඔය සහ අඹේවෙල අතර ගමනේදී මීදුමෙන් තොර පැහැදිලි දිනයක නම් දුම්රිය මාර්ගයේ දකුණු පසින් ශ්‍රී පාද මුදුනත පවා දැකගත හැක. අඹේවෙල දුම්රිය පලට මදක් ඈතින් හයිලන්ඩ් කිරි කර්මාන්ත ශාලාව පිහිටන අතර දුම්රිය මාර්ගය කර්මාන්තශාලව පිටුපසින් දිවෙයි. මෙම ප්‍රදේශයේදි දුම්රිය මාර්ගය දෙපස ඇත්තේ එලවළු වගා බිම්ය. අඹේවෙල පසුකර මිනිත්තු කිහිපයකින් අප ලඟාවන්නේ ලංකාවේ උසම දුම්රිය ස්ථානය වන පට්ටිපොලටය. පට්ටිපොල කොළඹ සිට සැතපුම් 139ක් දුරින් හා මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 6229ක් උසින් පිහිටයි.
මෙහිදී මතක් කල යුතු වැදගත් කරුණක් වන්නේ උඩපුස්සැල්ලාව මාර්ගයේ තිබුණු කඳපොල දුම්රිය පල පට්ටිපොලට ද වඩා අඩි 5ක් උසින් හෙවත් අඩි 6229ක් උසින් පිහිටා තිබීමයි. එනම් ලංකා දුම්රිය ඉතිහාසයේ උසම දුම්රිය ස්ථානය කඳපොලයි. පසුපසින් සහයක එන්ජිමක් ඇතිව ධාවනය වන රාත්‍රී තැපල් දුම්රිය වල සහයක එන්ජිම මෙම ස්ථානයේදී දුම්රියේ ඉදිරි පසට ගන්නේ කිනම් පැත්තකින් පැමිණියත් නැග්ම මෙහිදී අවසන් වන නිසාය. නමුත් දුම්රිය මාර්ගයේ මුදුනතට ලඟාවීමට අප තවත් සැතපුමක පමණ දුරක් ගමන් කල යුතුට්ය. මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 6226ක් උසින් පිහිටි එම ස්ථානය ලංකාවේ පමණක් නොව ලෝකයේ පුළුල් (අඩි 5 අඟල් 6) දුම්රිය මාර්ගයක් ගමන් කරන ඉහලම ස්ථානය වේ. එතැන් සිට තව සැතපුමක් ගිය කල ලංකාවේ තුන්වැනි දිගම බිම්ගෙය වන අංක 18 බිම්ගෙය හමුවේ. මෙහි ඇති විශේෂ කරුණ වන්නේ තෙත් සහ ශීත දේශගුණයක් සහිත පට්ටිපොල දෙසින් බිම්ගෙයට ඇතුළුවන දුම්රිය අනෙක් පසින් පිවිසෙන්නේ තරමක් වියලි සහ සෞම්‍ය දේශගුණයක් සහිත ප්‍රදෙශයකට වීමයි. නිරන්තරයෙන්ම පස් කඩාවැටීම් වලට ලක්වූ මෙම බිම්ගෙය සඳහා 1981 දී ස්ථීර ප්‍රතිසංකරණයක් සිදු කෙරුණි. ඒ සඳහා දායක වූ පිරිස් වලට තුති පිදීම සඳහා බිම්ගෙය දෙපසින්ම සමරු ඵලක දෙකක් තනා තිබේ. පට්ටිපොල දෙසින් බිම්ගෙයට ආසන්නව බුදු මැදුරක් හා හින්දු දේව ප්‍රතිමා සහිත කුඩා දෙවොලක් තනා තිබෙන අතර ඒවාට පිවිසුම් දොරටුව ලෙස තබා ඇත්තේ බිම්ගෙය සඳහා භාවිත වූ පැරණි ආරුක්කුවකි. (පට්ටිපොල මුදුනත දක්වා පයින් කල ගමනකදි ගත් ඡායාරූප කිහිපයක් සහ වීඩියෝ දර්ශනයක් පහත දැක්වේ.)
පට්ටිපොල සිට ඌව පලාතට පල්ලම් බසින අපට මීලඟට හමුවන්නේ ඔහිය නම් දුෂ්කර ගම්මානයයි. එහි දුම්රිය ස්ථානයට කොළඹ සිට සැතපුම් 143ක දුරක් ඇති අතර මුහුදු මට්ටමේ සිට ඇති උස අඩි 5877කි. ඔහිය, හොර්ටන් තැන්න දක්වා වූ එක් පිවිසුමකි. අනෙක් පිවිසුම් මාර්ග අඹේවෙල හා පට්ටිපොල දෙසින් වේ. ඔහිය සිට සැතපුම් පහක දුර ගිය කල දුම්රිය ඉදල්ගස්හින්නට ලඟාවේ. ලංකාවී දුම්රිය ස්ථාන දෙකක් අතර ඇති වැඩිම බිම්ගෙවල් ගණන ඔහිය සහ ඉදල්ගස්හින්න අතර සැතපුම් පහ තුල පිහිටයි. අංක 22 සිට අංක 35 දක්වා වූ බිම්ගෙවල් දාහතරක් මෙම දුම්රිය ස්ථාන දෙක අතර පිහිටන අතර ඒවා බොහොමයක් කෙටි බිම්ගෙවල් වේ. තවද පැහැදිලි කාලගුණයක් ඇති දවසක දුම්රිය මාර්ගයට වම්පසින් මඩකලපුව දක්වා වූ විශාල ප්‍රදෙශයක් මෙහි සිට දැක ගත හැක. තද වංගුවක පිහිටා ඇති ඉදල්ගස්හින්න දුම්රිය ස්ථානය ඉතා චමත්කාරජනකය. දුම්රිය ස්ථානය දෙපසින්ම ඇත්තේ බෑවුම්ය. දුම්රිය ස්ථානයට මදක් පහලින් පිහිටි ඉපැරණි උමගක් දැනට වසර කිහිපයකට පෙර සොයාගන්නා ලදි. ඉදල්ගස්හින්නේ පසුකර සුන්දර තේ වතු පිහිටි කඳු බෑවුමක් මතින් ගමන් කරන දුම්රිය මග හපුතලේට ලඟාවේ. එහිදී කොළඹ – බදුල්ල මහා මාර්ගය හා දුම්රිය මාර්ගය එකට හමුවේ. කොළඹ සිට සැතපුම් 153ක් දුරින් ඇති හපුතලේ දුම්රිය ස්ථානය මුහුදු මට්ටමේ සිට අඩි 4853ක් උසින් පිහිටයි. අදට අපේ ගමන මෙතැනින් නිමාවෙන අතර මෙම ලිපි පෙලේ අවසාන කොටස වන හපුතලේ – බදුල්ල අතර ගමන් විස්තරය ඉදිරි දිනකදී බලාපොරොත්තු වන්න.
තූර්යගේ සටහන 